In de middeleeuwen ligt de oorsprong van de gecultiveerde tuin. Binnen de ommuurde omgeving van hun kloosters kweekten monniken vooral kruiden, onder meer vanwege de geneeskrachtige werking ervan, maar ook bloemen voor bij het altaar. In dit artikel ga ik in op de middeleeuwse tuinhistorie van de Lot en de moderne mogelijkheden van vandaag.
Dwalend door het middeleeuws Rocamadour, valt één ding in het bijzonder op. Er is geen kloostertuin! Logisch op die rots zult u denken, maar toch is het opmerkelijk want de besloten of ommuurde tuinen van kloosters in de middeleeuwen vormden de ideale basis voor het kweken van groenten en met name kruiden. Deze kruiden waren voornamelijk bedoeld voor eigen gebruik of voor het verzorgen van zieken die men opving in het klooster. In de kloosters was ook vaak een uitgebreide kruidenkamer of apotheek aanwezig waar men de verschillende kruiden bewaarde, mengde en er dranken of zalven van maakten. Hiermee vervulden de kloosters een belangrijke rol in de samenleving.
Praktische vakken
De typische structuur van de kruidentuin, rechte looppaden tussen de veelal vierkante perken, is een patroon dat tot op de dag van vandaag nog veel wordt gebruikt. De simpele reden hiervan is dat het praktisch is. Kruiden worden en werden dagelijks gebruikt, dus je wilt er gemakkelijk bij kunnen, zonder constant smerige voeten of schoenen te krijgen. Daarbij worden kruiden veelal in kleine hoeveelheden gekweekt. Door ze in vakken te plaatsen, blijft het overzichtelijk wat waar staat en is het assortiment controleerbaar te houden. Ook zijn de vakken veel praktischer voor het toepassen van wisselteelt om ziekten te voorkomen.
Opnieuw op waarde geschat
Kruiden hebben de laatste jaren weer aan populariteit gewonnen, mede dankzij de toegenomen bewustwording van gezonde voeding en de rol hiervan in een gezonde levensstijl. Er wordt weer meer met verse ingrediënten gewerkt en verse kruiden zijn daarbij de ideale smaakmaker. Het hebben van een eenvoudige kruidentuin is dan wel zo gemakkelijk. Een andere interessante ontwikkeling is het hernieuwde besef van de gezondheidswaarde van kruiden. Veel kruiden zijn behalve lekker en gezond ook geneeskrachtig. Over kruiden valt steeds meer te leren en te vertellen en het is dan ook een goede zaak dat in het basisonderwijs weer langzaam een toename van schooltuintjes te zien is. In die veelal kleine tuintjes van soms hooguit één vierkante meter leren kinderen al vroeg alles over het kweken en gebruik van kruiden. Ook in Frankrijk kent men het principe van schooltuintjes. Zo leren onze kinderen opnieuw wat de monniken in de middeleeuwen al lang wisten.
Tuinieren zonder tuin
Afhankelijk van de beschikbare ruimte kan de kruidentuin op verschillende manieren worden vormgegeven. Een grote, ruim gesorteerde kruidentuin met vakverdeling of de kruidenplanten vrij verspreid tussen de vaste planten in de border. Voor wie niet de beschikking heeft over vruchtbare tuingrond, zijn er volop alternatieven te koop om kruiden in te kweken. Denk aan kruidenpotten, balkonbakken met kruiden, kruidenzuilen, kruidenwanden, de kruidenflat en kruidentassen. Dergelijke moderne oplossingen hadden de kloosterlingen in Rocamadour uiteraard niet, maar ik sluit niet uit dat zij toch ook een creatieve vorm van kruidentuin hebben gehad. Ook voor de huidige inwoners van de Lot zijn deze hulpmiddelen vaak onontbeerlijk, want de arme, steenachtigee grond van de Lot leent zich over het algemeen niet voor bloeiend tuinleven.
